10 tips voor de mooiste art nouveau in Brussel
Bent u in Brussel, dan kan het zomaar zijn dat u Ursula von der Leyen, Jens Stoltenberg, koning Filip en koningin Mathilde, Charles Michel of, vooruit, Alexander De Croo tegen het lijf loopt. Maar ook zonder een coryfee te ontmoeten, is Brussel zeer de moeite waard. Voor mij persoonlijk is de spreekwoordelijke kers op de taart in het geval van Brussel de werkelijk overweldigende hoeveelheid art nouveau. Naar verluidt zijn er in de Belgische hoofdstad maar liefst ruim 500 art nouveau bouwwerken. Wekenlang kunt u er met uw art nouveau-bril op ronddwalen en dan heeft u ze nog niet allemaal gezien.
Deze overdaad aan nieuwe kunst hebben we te danken aan twee architecten, Paul Hankar en vooral Victor Horta. Zij waren de grote initiatiefnemers van de modestijl die rond 1900 in de snel groeiende Belgische hoofdstad zo populair was. De toepassing van metalen structuren bood hun ongeziene en gedurfde mogelijkheden: de gevels en het interieur werden opentrokken zodat het licht volop binnen kon stromen. Honderden huizen, maar ook scholen, cafés en winkels wedijverden met elkaar in originaliteit. Ambachtelijk ijzersmeedwerk, houtbewerking, glasramen en mozaïeken bereikten vormen van hoge kwaliteit. Brussel en art nouveau is met recht een meesterlijke combinatie. Welke kunststukjes u niet mag missen? Dit zijn mijn 10 favorieten! Maar laat u daar zeker niet door beperken, er is nog veel meer!
Mijn 10 favoriete art nouveau meesterwerken in Brussel
1. Hortamuseum
Een goed begin, eerder een must om de art nouveau in Brussel te ontdekken, is een bezoek aan het fenomenale woonhuis/atelier, nu een museum, van zonder twijfel de belangrijkste art nouveau-architect van België, Victor Horta. Samen met drie andere door Horta ontworpen gebouwen staat het Hortamuseum terecht op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. De in Gent geboren Victor Horta was een van de belangrijkste exponenten van de Belgische art nouveau. Zijn eerste liefde was de muziek, maar toen hij wegens slecht gedrag geschorst werd van het conservatorium, richtte hij zich op de architectuur aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. In Parijs liet hij zich inspireren door het impressionisme en het pointillisme en zag hij de mogelijkheden van werken met glas en ijzer. Terug in België vestigde hij zich in Brussel en nam hij zijn studie architectuur weer op. Zijn ster rees snel en al in 1885 werkte de jonge Horta voor zichzelf. Op het hoogtepunt van zijn loopbaan ontwierp hij veel spraakmakende gebouwen in Brussel.2. Maison Autrique
Het Autriquehuis in de Brusselse wijk Schaarbeek stamt uit de beginjaren van Victor Horta’s loopbaan. Horta bouwt Maison Autrique in 1893 in opdracht van Eugène Autrique. Hij was toen 32 jaar oud: na zijn stage bij Alphonse Balat, enkele huizen in Gent en talrijke andere projecten vraagt zijn vriend Eugène, ingenieur bij Solvay, hem om een huis te ontwerpen. De wensen van Autrique waren eenvoudig : “geen enkele luxe, geen enkele extravagantie: een bewoonbaar souterrain, een waardige vestibule en trappenhuis, de salon en de eetkamer prettig samen, een eerste etage met bad en toilet (nog niet gebruikelijk in die periode) en een tweede mansardeverdieping voor kinderen en personeel’. Dit wordt het eerste grote herenhuis dat Victor Horta maakt.3. Hôtel Solvay
Dit woonhuis geldt als een van Horta’s meest geslaagde ontwerpen en staat net als het Hortahuis op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Victor Horta bouwde dit luxueuze herenhuis in 1894 voor de zoon van de industrieel Ernest Solvay. Horta had een uitstekende relatie met zijn opdrachtgever en beschikte over een onbeperkt budget. Hij ontwierp alles voor het Solvayhuis: het pand zelf, de tapijten, de meubels, de verwarming, de deurknoppen en de verlichting, alles was van de hand van de meester. Op de gevel lopen twee symmetrische erkers over twee verdiepingen, met daarboven balkons. Binnen wacht een visueel vuurwerk: het palet van rood- en oranjetinten brengt de sfeer van luxe en comfort nog sterker tot uitdrukking.
4. Hôtel Max Hallet
Hôtel Max Hallet stamt uit de late art nouveau-periode van Victor Horta. Advocaat en politicus Hallet was een vriend van Horta en het pand dat de architect voor hem ontwierp is duidelijk soberder dan zijn uitbundigere eerdere ontwerpen, maar nog altijd erg elegant. Advocaat Max Hallet liet de woning in 1904 bouwen om zijn vrienden en klanten in een luxueuze omgeving te kunnen ontvangen. Victor Horta bouwde het huis volgens de wensen van de bouwheer, inclusief woonvertrekken en receptieruimten. De inrichting is een ware symfonie van kleuren, spiraalvormen en licht. Een geheel dat samen een lust voor het oog en het hart is.5. Het Cauchiehuis
Een van de meest schitterende voorbeelden van zogenaamde sgraffiti of gevelschilderingen in de stijl van de art nouveau kunt u bewonderen op het Cauchiehuis. Paul Cauchie, de eerste eigenaar, was samen met z’n vrouw Lina vooral actief in de decoratie en schilderkunst en dan vooral in de creatie van deze muurschilderingen. Sgraffiti is gebaseerd op een eeuwenoude techniek, waarbij het overgrote gedeelte van de Brusselse voorbeelden trouwens van hun hand waren. Ook al was Cauchie meer decorateur dan architect, hij heeft wel degelijk zijn eigen woning ontworpen die voltooid werd in 1905. De hele gevel van het huis is schitterend gedecoreerd met prachtige versieringen in goudtinten, een duidelijke reclame voor het decorateurskoppel. Het gebouw werd in 1971 bijna afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw, maar gelukkig is dit fraaie voorbeeld van de art nouveau bewaard gebleven.6. Warenhuis Old England
Dit gebouw werd ontworpen door architect Paul Saintenoy en fungeerde vroeger als het warenhuis ‘Old England’. Het warenhuis van de Britse firma werd gebouwd in 1899 als uitbreiding van het bestaande filiaal in het voormalige Hotel Spangen. Voor die tijd was het erg vooruitstrevend door het gebruik van een gietijzeren en stalen constructie en veel glas. Hierdoor werd de lichtinval optimaal benut. De vloeren in gewapend beton waren slechts 8 centimeter dik en rustten op een rooster van ijzeren balken die zelf gedragen werden door slanke kruisvormige kolommen van gesmeed ijzer. Kenmerkend is ook de mooie hoektoren. Voor de bouw werd 250 ton staal gebruikt uit de Forges de Clabecq en 700 vierkante meter spiegels. Er werden friezen in faience aangebracht en vele bloemmotieven. De firma Old England verliet het gebouw in 1972. Sinds 2000 is het Muziekinstrumentenmuseum (MIM) gevestigd in het gebouw.Op het dakterras kunt u genieten van het uitzicht op de Brusselse benedenstad.
7. Huis Saint-Cyr
Het meest extravagante en verbazingwekkende voorbeeld van Brusselse art nouveau is ongetwijfeld het Huis Saint-Cyr met z’n schitterende kunstsmeedwerk als meest opvallende kenmerk. Meesterlijk versierd dankzij het uitbundige en weelderige gebruik van glas en staal op de zeer beperkte gevel van vier meter breed, is het huis een streling voor het oog. Het huis werd gebouwd tussen 1900 en 1903 als woning voor de schilder en decorateur Léonard de Saint-Cyr en is van de hand van de Brusselse architect Gustave Strauwen, leerling van Victor Horta, die op 21-jarige leeftijd de plannen tekende.8. Hôtel Ciamberlani
Het fraaie art-nouveau-herenhuis Ciamberlani werd in 1897 gebouwd door Paul Hankar in opdracht van weduwe Ciamberlani, als geschenk voor haar zoon, de kunstschilder Albert Ciamberlani. Hankar gebruikte verschillende materialen in de gevel: metaal, baksteen en natuursteen. Deze gevel geeft blijk van een grote originaliteit en een bewust ingaan tegen de gangbare normen. De asymmetrische buitengevel weerspiegelt de indeling binnen. Links bevond zich oorspronkelijk de voordeur. De grote salon op de eerste verdieping wordt verlicht door twee hoefijzervormige ramen. De sgraffiti boven de ramen van de tweede en derde verdieping zijn ontworpen door de bewoner Albert Ciamberlani en uitgevoerd door Adolphe Crespin.9. Musée Fin de siècle
Naast de prachtige art nouveau-parels van Victor Horta en zijn collega's valt er in het Brussel van rond 1900 nog veel meer mooie kunst te ontdekken. Wat te denken van stromingen als het impressionisme en het symbolisme, beeldend kunstenaars als James Ensor en Constantin Meunier en schrijvers als Maurice Maeterlinck en Emile Verhaeren. Wie een uitstekend beeld wil krijgen van deze kunstzinnige tijd, dient zich te begeven naar het prachtige Musée Fin de siècle op de Kunstberg te Brussel.10. Museum Van Buuren
Ook na de art nouveau werd er in Brussel heel veel moois gebouwd. Zo liet bankier-mecenas David van Buuren in 1928 voor hem en zijn vrouw een prachtige art deco-villa bouwen. Aan de buitenkant is het huis architecturaal gebouwd in typische Amsterdamse stijl. De binnenhuisdecoratie vormt een uniek art deco-geheel, aangebracht door Belgische, Franse en Nederlandse binnenhuisdecorateurs. Het echtpaar van Buuren heeft de villa omgebouwd tot een ‘levend museum’. Zeldzaam meubilair, tapijten, glasramen, beeldhouwwerken en schilderijen van internationale meesters bevinden zich nog steeds op hun oorspronkelijke plaats, in de intimiteit van een huis vol herinneringen. In overeenstemming met de laatste wilsbeschikking van Alice van Buuren werd in 1975 dit privéhuis een museum.
Tip: Dineren à la Horta in Le Falstaff
Ga 100 jaar terug in de tijd en laat u verwennen door het team van brasserie-restaurant Le Falstaff. De gevel van dit restaurant is helemaal art nouveau. Maar ook is er een bord uit 1930 en dat is weer 100% art deco. En dan het interieur! Het woord 'uitbundig' is hier zeker op zijn plaats: spiegels, glas-in-lood, bronzen kroonluchters en ga zo maar door. U komt ogen tekort. De menukaart is uitgebreid, met een groot aantal typisch Belgische gerechten. En vanzelfsprekend is ook de bierkaart 'au norme', met een groot aantal Belgische pintjes van het vat. Reserveren is ten zeerste aanbevolen.
En nog veel meer...
Wilt u deze prachtige art nouveau-gebouwen graag zelf bewonderen? Ga dan mee op de reis Art nouveau en art deco in Brussel en bezoek een aantal van de genoemde privéhuizen van Victor Horta. Mijn collega's en ik verwelkomen u graag!
Bekijk reizen naar België
 | Gratis digitale brochure België
|
Wellicht vindt u deze insidertips en verhalen ook leuk om te lezen?
Volg ons