Middeleeuwse manuscripten in België en Frankrijk

Na een vroege start van de dag rijden we naar de Belgische hoofdstad, waar ons direct een bijzonder bezoek wacht. Zeshonderd jaar geleden regeerden de hertogen van Bourgondië over Brussel. Deze machtige vorsten én mecenassen stelden een van de meest prestigieuze handschriftenverzamelingen ter wereld samen, een bijzondere schat die deels bewaard is gebleven in de Koninklijke Bibliotheek in Brussel. De ‘Librije’ bevat handschriften die zijn verlucht door de beste miniaturisten van de 15e eeuw, van wie sommigen even beroemd zijn als Jan Van Eyck. Tijdens de rondleiding door het KBR museum, dat pas sinds 23 mei van dit jaar weer open is, bekijken we enkele topstukken uit de Librije van de Bourgondische Hertogen. Na dit bezoek rijden we door naar Noord-Frankrijk, waar we aan het begin van de avond bij ons hotel in Chantilly aankomen. We verblijven hier drie nachten. Het diner is op deze avond inbegrepen. (ca. 590 km)

De Très Riches Heures du Duc de Berry is het beroemdste manuscript ter wereld. Deze verzameling officie- en gebedsboeken werd rond 1410 speciaal gemaakt voor de hertog van Berry, broer van de Bourgondische hertog Filips de Stoute en van Karel V, koning van Frankrijk. Deze ‘Mona Lisa’ onder de manuscripten werd gedeeltelijk vervaardigd door de befaamde miniatuurschilders de gebroeders Van Lymborch uit Nijmegen en getuigt van de pracht en artistieke verfijning van de late middeleeuwen. Vandaag gaan we genieten van dit bijzondere kunstwerk met de fameuze kalendermaanden tijdens ons bezoek aan de speciale tentoonstelling in Musée Condé. Tijdens de rondleiding zien we niet alleen dit getijdenboek, maar ook andere manuscripten die onderdeel waren van de uitgebreide middeleeuwse bibliotheek van Jean de Berry. Een unieke belevenis! Uiteraard is er na de rondleiding ook uitgebreid de tijd om Château de Chantilly, de beroemde tuinen, ontworpen door de 17e-eeuwse Franse landschapsarchitect André le Notre en de kunstcollectie van het kasteel te bewonderen. (ca. 50 km)

Tip! Als voorproefje op deze reisdag kunt u alvast digitaal een blik werpen op Les Très Riches Heures du duc de Berry. Bekijk het manuscript.

Met de trein reizen we in de ochtend in minder dan 45 minuten naar Gare du Nord in Parijs. De Parijse metro brengt ons vervolgens naar het museum van de Bibliothèque nationale de France, gelegen vlak bij het Palais Royale. Al ruim 300 jaar herbergt deze bibliotheek de omvangrijke en zeer kostbare collectie koninklijke documenten, waaronder manuscripten, prenten, kaarten en zelfs de troon van koning Dagobert. Tijdens een rondleiding door de mooiste zalen en salons ontdekken we de hoogtepunten van de collectie. Hierna wandelen we over het Île de la Cité – het middeleeuwse hart van Parijs – naar Musée de Cluny. Uiteraard bekijken we onderweg de Notre-Dame, die na de verschrikkelijke brand in 2019 na vijf jaar restauratie weer geopend is. In de middag brengen wij een bezoek aan Musée de Cluny. De collectie is gehuisvest in het voormalige stadsklooster van Cluny, de grootste en machtigste kloosterorde van Frankrijk. De collectie met middeleeuwse kunst met bijzonder beeldhouwwerk en boekverluchtingen is prachtig. Vooral ‘De dame en de eenhoorn’, een serie van zes wandtapijten uit het einde van de 15e eeuw is een meesterwerk van hoogmiddeleeuwse kunst. In de namiddag reizen we met de metro en de trein terug naar Chantilly, waar het diner in het hotel op ons wacht. (ca. 100 km)

Let op: In de Parijse metro zijn vrijwel geen roltrappen en liften. U moet dus goed trappen kunnen lopen om gebruik te maken van de metro. Specifiek voor deze dag geldt dus dat u goed ter been moet zijn.

We verlaten Chantilly en keren terug naar Nederland, maar niet voordat we in Gent een ander hoogtepunt van de middeleeuwse kunst hebben bewonderd. In het Vlaamse Gent bezoeken we de gotische Sint-Baafskathedraal, gebouwd in de 15e en 16e eeuw. In de kerk gaat onze aandacht vooral uit naar ‘De Aanbidding van het Lam Gods’ van Jan van Eyck. Het altaarstuk, geschilderd in opdracht van de Gentse politicus en koopman Joos Vijd, bestaat uit twaalf panelen, waarvan er acht met scharnieren gesloten kunnen worden. Jan van Eyck werd sterk beïnvloed door de tradities van de verluchte handschriften. Hij was zijn carrière begonnen als miniaturist en had gewerkt aan het Getijdenboek van Turijn. Zijn fijne penseeltechniek, de rijkdom aan details, het gebruik van symboliek en de manier waarop verhalen in beeld worden gebracht, doen dan ook sterk denken aan de miniaturen. Op 6 mei 1432 werd het Lam Gods onder grote belangstelling geïnstalleerd in de Vijdkapel van de Sint-Baafskathedraal. Na een ingrijpende restauratie kunnen we het meesterwerk nu bewonderen in de sacramentskapel van de kathedraal, nadat we een introductie over Van Eyck en het Lam Gods hebben gekregen in het speciaal daarvoor ingerichte bezoekerscentrum in de crypte. Met dit bezoek is onze reis door de middeleeuwse kunst ten einde gekomen. We rijden terug naar onze opstapplaatsen in Nederland. (ca. 580 km)

NB Enkele panelen van het Lam Gods zijn in 2023 verhuisd naar het plaatselijke Museum der Schone Kunsten voor de laatste fase van de restauratie en zijn in de kerk vervangen door replica’s.