Viva Austria – wijnen uit Klosterneuburg
Hoe komt het toch dat de Oostenrijkse wijnen de laatste jaren meer en meer aan populariteit winnen. Daar is niet één argument voor te leveren. De eigenheid van dit alpiene land speelt een belangrijke rol, bijvoorbeeld de eigen druivenrassen die je verder in Europa niet of nauwelijks ziet. Maar ook zoiets triviaals als de grotere beschikbaarheid van de wijnen in Nederland en de uitgekiende marketing spelen mee in de waardering van Oostenrijkse wijnen in ons kleine koninkrijk aan de Noordzee. En dan vergeet ik bijna de spectaculaire verbeteringen in de vinificatie (receptuur oftewel wijnbereiding).
De kraamkamer
Lang, zeer lang geleden, begin 12e eeuw, is er in het land dat we nu aanduiden als Oostenrijk een augustijnenklooster verantwoordelijk geweest voor het insteken van de eerste wijnstokken. Bijna bijbels, in ieder geval geïnspireerd door de bijbel. De plaats Klosterneuburg ligt maar een paar kilometer ten noorden van Wenen aan de Donau en daar is het dat de augustijnen ruim negenhonderd jaar geleden begonnen met wijnbouw. Hier hebben de eerste wijnstokken vrucht gedragen en zijn de eerste probeersels gemaakt waar honderden jaren later een meer dan volwassen wijnland uit voort gekomen is.
Zoals op meerdere plaatsen in Europa zijn belangrijke, mooie en noodzakelijke dingen des levens vanaf de middeleeuwen uitgevonden, geïnitieerd, onderwezen en verbeterd door kloosterbewoners. Onderwijs, ziekenzorg, landbouw, beeldende kunst, muziek, bouwkunst om er een paar te noemen. Voor zover het de wijnbouw betreft verwijs ik nog naar het Hospices de Beaune in de Bourgogne, Frankrijk en het Juliusspital in Augsburg, Duitsland. Maar er zijn veel meer instituten die direct of indirect beïnvloed zijn door de diverse orden.
Eigenheid van de Oostenrijkse wijn
De eigenheid van de Oostenrijkse wijnbouw zit hem voor een niet onbelangrijk deel in het gebruik van lokale en regionale druiven. Dat en de verbeteringen in de vinificatie maakt Oostenrijk voor mij misschien wel het meest interessante wijnbouwland van Europa. Ik hoor u denken: chauvinisme van een reisleider die graag naar Oostenrijk reist, met name naar Wenen en omgeving. Mogelijk speelt dit ook een rol, maar er zijn wel degelijk een paar aardige argumenten te verzinnen om Oostenrijk een interessant wijnland te vinden. In het hier en nu wel te verstaan, dus niet alleen voor wat de cultuurgeschiedenis betreft.
Wat dacht u van de inheemse druivenrassen die eigen zijn van smaak en elders in Europa en de nieuwe wereld (VS, Australië, Chili, Argentinië, Zuid-Afrika etc.) niet of nauwelijks aangeplant zijn. Ik noem er een aantal: Grüner Veltliner, Rotgipfler en Zierfandler (wit), Blaufränkisch, Zweigelt en St.Laurent (rood). De Grüner Veltliner bijvoorbeeld is inmiddels ook in ons koninkrijk goed geland. Van eenvoudig tot complex, van betaalbaar tot prijzig en van aperitiefwijn tot volwassen maaltijdbegeleider. In vele gedaanten verkrijgbaar en eigenlijk wat verscheidenheid betreft alleen te vergelijken met de rieslingdruif. Ook de Riesling komt in vele gedaanten en uitvoeringen. Overigens ook in Oostenrijk, maar de eerste uitvoeringen van de Riesling worden toegeschreven aan de noorderbuur Duitsland. Zou de Rieslingdruif in Oostenrijk een immigrant zijn, dan gaat het wel om een zeer goed geïntegreerde. De Riesling geeft onder andere heel mooie resultaten ten westen van Wenen in het wijnbouwgebied Wachau.
Ook uitheemse druiven worden aangeplant in Oostenrijk, onder andere Chardonnay (soms onder de lokale naam Morillon), SauvignonBblanc (wit), Syrah, Cabernet Sauvignon, Merlot (rood) en die leveren vaak ook goede en interessante wijnen op, maar mijn belangstelling gaat vooral uit naar de lokale en regionale druivenrassen die een interessante aanvulling kunnen geven op wat we al kennen. Authenticiteit en moderne wijnbouwtechnieken gaan hier prima samen. Er zijn nogal wat jonge wijnboeren/innen die de laatste decennia stages gelopen hebben tot ver buiten de eigen landsgrenzen en overal indrukken en ideeën opgedaan hebben, waar pa en ma in den beginne misschien niet allemaal (tegelijk) wild enthousiast voor waren, maar inmiddels is in alle wijnbouwgebieden van Oostenrijk de vernieuwing te proeven.
Beschikbaarheid van de Oostenrijkse wijn
In de jaren tachtig van de vorige eeuw maakte de Oostenrijkse wijnbouw met een gemeenschappelijke inspanning van alle wijnbouwgebieden in een reclamecampagne in Nederland duidelijk dat er in Oostenrijk lekkere wijnen gemaakt werden. Maar het wijnschandaal waarbij slechts enkele wijnboeren uit met name de plaats Rust aan de Neusiedlersee (grens met Hongarije) betrokken waren maakte alles in één klap kapot. Goed werd met slecht over één kam geschoren en er viel geen druppel Oostenrijkse wijn meer in Nederland te verkopen.
In het Nijmeegse waar ik in die jaren werkzaam was als sommelier verkochten we onze voorraad Oostenrijkse wijn per karaf als huiswijn, maar niet meer per fles. Overigens allemaal prima wijnen die niet betrokken waren in het wijnschandaal. Menig importeur van Oostenrijkse wijnen moest in die periode mensen ontslaan of ging zelfs helemaal kopje onder. De Oostenrijkse wijnbouworganisaties en de diverse ministeries stelden in eendrachtige samenwerking nieuwe regels en wetten in werking. Oostenrijk werd van achterhoede in hoog tempo de voorhoede op het gebied van wet- en regelgeving. Na aanvankelijke scepsis kreeg de Oostenrijkse wijnbouw in de late jaren negentig van de vorige eeuw weer een vleugje rugwind. Het vertrouwen herstelde zich beetje bij beetje. Het bleef echter niet bij regelgeving, maar de luiken gingen helemaal open. Oostenrijkse wijnboeren zochten aansluiting bij internationale trends zonder de eigen kwaliteiten van bodem, druivenrassen en smaak op de vuilnisbelt te gooien. Het kind bleef gelukkig gespaard, alleen het badwater ging door het afvoerputje.
Marketing van de Oostenrijkse wijn
Om u een klein voorbeeld te geven van wat intelligente marketing vermag. Al een tijdje zijn alle Oostenrijkse wijnen, in ieder geval de flessen die geëxporteerd worden van een capsule voorzien, die aan de bovenkant de landskleuren wit en rood laat zien. Indien de flessen in de schappen liggen van uw wijnhandelaar herkent u ze meteen. Dat is dus slim, want meteen herkenbaar. Maakt niet uit of het eenvoudige wijnen zijn of duurdere exemplaren, alle flessen zijn op deze wijze te herkennen.
Ook de Oostenrijkse ambassade in Den Haag speelt een rol in het creëren van belangstelling voor de Oostenrijkse wijnen. Ieder jaar vindt er een grote overzichtsproeverij plaats waarbij jonge vernieuwers en gevestigde wijnboeren hun vloeibare producten mogen voorstellen aan een geïnteresseerd (zakelijk) publiek. Wijnhandelaren, hoteliers, restaurateurs en wijnscribenten verkennen in een tête à tête met de Oostenrijkse fine fleur van de wijnbouw de nieuwe jaargangen. Een korte tijd later kan de Nederlandse wijndrinker zijn/haar voordeel doen met de nieuwe opgedane proefervaringen van de avant-garde van de Nederlandse wijnprofessionals.
Nederland is eigenlijk een heel interessant land als het om kopen van wijnen gaat, want we zijn in het geheel niet chauvinistisch en drinken alles als het ons bevalt. Er is ook veel verkrijgbaar uit de gehele wereld en niet alleen uit de klassieke wijnlanden in Europa. Dat lijkt logisch, maar in menig land waar wijnbouw een belangrijke rol speelt draait het om die wijnen en die wijnen alleen. Dat betekent lekkere wijnen uit eigen streek en land, maar het is niet altijd makkelijk om een behoorlijk aanbod uit andere wijnlanden te kopen. Lokaal chauvinisme is wanneer je bezoeker bent van deze wijnstreken leuk, zeker in een fijne zomervakantie. Je gaat uiteindelijk niet naar bijvoorbeeld Oostenrijk om er lekkere meursault uit de Bourgogne te kopen. Maar terug in Nederland is het wel prettig dat er veel meer te kiezen valt. Soms levert dat wat keuzestress op, maar daar is wel wat aan te doen. Mee op reis naar Wenen bijvoorbeeld en uw reisleider blijven bevragen en vooral proeven. Een Duits gezegde zegt: ‘Üben, üben, üben!’
Wein in Wien
Stift Klosterneuburg bestaat al vanaf 1114 en ligt in de plaats met dezelfde naam. Ook Klosterneuburg is prachtig vanuit het centrum van Wenen te bereiken met openbaar vervoer. Het klooster is een excursie waard en niet alleen om zijn steeds beter wordende wijnen. Museale collecties van wereldniveau, sacraal en profaan op een heel mooie locatie gelegen. Het is maar dat u het weet…
Zin om mee te gaan naar de wondere Weense wijnwereld? In het nieuwe (wijn)jaar 2021 zijn er meerdere reizen en vertrekdata….
Bekijk onze reizen naar Wenen
Volg ons