La Diada - de dag van Catalonië

Na het overlijden van Franco kwam er in Spanje een einde aan een ruim 40 jaar durende dictatuur. In 1978 werd er een nieuwe grondwet aangenomen, Spanje werd weer een monarchie (constitutioneel) en verdeeld in 17 autonome regio’s, met elk zijn eigen bestuur en ieder met meer of minder autonome rechten en plichten. Deze regio's werden veelal gevormd door de oude landsgrenzen van de vele koninkrijken waaruit Spanje bestond voor de definitieve samenvoeging in 1492, door de katholieke koningin Isabella en koning Ferdinand.

Vanaf 1886 wordt 11 september gevierd en herdacht. Het begon allemaal met jonge Barcelonese Catalaanse nationalisten die dorpen bezochten, op zoek naar hun roots, de Catalaanse taal, gebruiken, verhalen en gewoontes. Ook herdachten ze bij El Fossar de les Moreres (een massagraf) in Barcelona al diegenen die omkwamen in de strijd te verdediging van de Catalaanse constitutionele grondwetten en vrijheden. Later werd de Diada een nationale (Catalaanse) feestdag die in de 20e eeuw verscheidene keren en gedurende lange periodes door o.a. de dictatuur verboden is geweest. Sinds 1980 zijn de Catalaanse gebruiken en taal weer in ere hersteld en dus is de Diada sinds dat jaar echt een officiële feestdag.

Wat wordt er herdacht?

Op 11 september 1714 kwam Barcelona, na een aantal jaren van strijd tegen de rest van Spanje in de zogeheten bloedige successieoorlog; een opvolgingsoorlog die uiteindelijk de macht gaf aan de Bourbon koning Philips V, volledig in Spaanse handen. De strijd ging tussen Spanje met Philips V (Philips de Anjou), aangewezen als opvolger van de kinderloos gestorven Habsburgse koning van Spanje Karel II, en Catalonië, de Hollanders en Engeland met als troonpretendent Karel VI uit het Oostenrijkse Habsburgse koningshuis.

Om een lang verhaal kort te maken: de strijd werd gewonnen door de Bourbons, Barcelona capituleerde. De vrede werd getekend in Utrecht, waar velen wel bij voeren. Behalve Catalonië, die al zijn tot dan toe constitutionele rechten verloor, met daarbij recht op eigen taal, eigen feesten en gewoontes enzovoort.

Tegenwoordig worden er op 11 september door de Catalaanse regering kransen gelegd op een aantal historisch belangrijke plaatsen. Er zijn bijeenkomsten, vlagvertoon, de Catalaanse hymne wordt gezongen, er zijn manifestaties om het Catalaanse erfgoed te onderstrepen en dat alles overgoten met de sardana (volksdans) en castellers (mensentorens). De laatste jaren, sinds 2011, zijn de manifestaties door heel Catalonië groots en vooral het feest en samen zijn, het gevoel van saamhorigheid tussen jong en oud is een prachtige beleving. Dat brengt me bij mijn eigen verhaal.

Mijn beleving met de Diada

Allereerst ben ik benieuwd wat het dit jaar in coronatijd gaat worden. Ik weet dat er weer een soort menselijke keten wordt gevormd (zonder elkaar aan te raken) en elk dorp en elke stad heeft zijn eigen kleinschalige activiteiten. Barcelona gaat misschien toch een grote manifestatie toestaan, want er moet toch veel corona bij komen kijken om de drang om samen te zijn in deze toch lastige en moeilijke tijden tegen te houden.

De eerste jaren dat ik hier woonachtig was, zo’n 26 jaar geleden, is de Diada volledig aan mij voorbij gegaan, ik snapte het niet en ok, een feestdag extra is altijd leuk. Met de jaren en iets meer kennis leerde ik dat er twee talen waren, Spaans en Catalaans (in het begin hoorde ik niet eens het verschil, schandalig maar waar). Na vele keren gevoelig met mijn Nederlandse hoofd tegen zere schenen te hebben getrapt, besloot ik dat er iets meer kennis nodig was alvorens te veroordelen. Dus dook ik in de achtergronden, sprak met vrienden en deed mijn licht op, maar vooralsnog zij de Diada me niet veel.

De omslag vond plaats nadat ik in 2002 in een dorpje ben gaan wonen even ten noorden van Barcelona, Arenys de Munt genaamd. Tjonge wat een schrik, iedereens sprak hier Catalaans en ondanks dat ik een Catalaanse partner heb spraken wij en spreken wij samen Spaans. Maar behalve dat men hier Catalaans spreekt, was er ook nog iets meer aan de hand. Hier leeft het gevoel, het ongrijpbare gevoel dat bindend is, dat waar je ook vandaan komt en wie je ook bent en welke huidskleur of overtuiging je ook hebt, als je Catalaans spreekt ben je Catalaan, dat is de binding. Ik vind dat mooi. Arenys de Munt was in 2009 het eerste dorp dat een referendum hield betreffende onafhankelijkheid. Prachtig was het. Los van het feit of ik voor of tegen was vond ik het als fenomeen fascinerend.

Maar mijn eerste echte beleving was op 11 september 2013, toen Catalonië de Via Catalana organiseerde. 400 kilometer menselijke keten, vaak rijen dik, om een referendum te mogen houden, wat keer op keer verboden werd. Ik was erbij, stond op m'n aangewezen kilometerpunt tussen allerlei mensen die ik nog nooit eerder had gezien en het was top. Het vulde mij met blijheid en positieve energie en nog steeds als ik daar beelden van zie voel ik de kracht van saamhorigheid, de blijheid van samen ergens voor staan, het plezier en de emotie... Al die mooie gevoelens die we nu moeten missen, omdat we een gast aan tafel hebben die onze samenleving intens ontwricht.

Tranen vloeien bij het zien van die beelden. Ik wil geen onafhankelijkheidsverhaal ophangen, maar een oproep doen aan ons saamhorigheidsgevoel: ook deze rare gast kunnen we bevechten en met z’n allen kunnen we voort. La Diada is een dag van hoop, hoop op de toekomst.

Visca el 11 de septembre (lang leve)!