Old habits die hard
We lijken in een tijd te leven waarin Europa uit elkaar groeit. De Britten willen weg, of toch niet, of toch wel, of toch weer niet helemaal, maar dan anders... De Catalanen worden zwaar gestraft voor een volksstemming over onafhankelijkheid. Nexit en Grexit… Is Europa op weg te versnipperen?
Europa is als een langdurige relatie
Als historicus heb je de neiging de dingen in een groter, en vooral langduriger verband te zien. Europa is als een langdurige relatie: na een periode van intense verliefdheid volgt een periode waarin er gezorgd moet worden. De partner die net even iets sterker staat probeert de partner die net even iets minder sterk staat te ondersteunen. En dat valt niet mee: terechte ruzies over de te volgen koers, of over volstrekt irrelevante dingen zijn het gevolg. Als bij iedere relatie is het ook voor Europa belangrijk om zich in deze fase te blijven realiseren dat, hoe moeilijk en irritant het soms ook lijkt, je elkaar nodig hebt; dat je niet zonder elkaar kunt en dat het leven zonder elkaar een stuk leger, armer zal zijn.
De Hanze: een succesvolle samenwerking
Reizend door het noorden van Europa realiseer je dat dit proces waar wij nu in zitten niet nieuw is. Noord-Europa kende al lang geleden een soortgelijk proces. Duitse, Estse, Nederlandse, Letse en Litouwse, Poolse en Zweedse, ja zelfs Russische steden probeerden intensief samen te werken om er samen beter van te worden. Om samen sterk te staan tegen andere machten die de steden bepaald geen warm hart toedroegen. De Hanze.
Hun samenwerking was enorm succesvol. Welvarende, onafhankelijke maar samenwerkende steden, in staat om hun belangen te verdedigen tegen wie dan ook. Allemaal anders, maar allemaal gedreven door hetzelfde ideaal. Op zoek naar eigen succes, maar bereid de anderen te helpen bij het bereiken van hun succes. Waar ze dan allemaal weer van profiteerden.
Het einde van de Hanze
Na vele honderden jaren ging de Hanze ten onder. De reden klinkt verbazend modern: na verloop van (lange) tijd waren de Hanzesteden steeds minder bereid elkaars belang te verdedigen; steeds meer werd er navelgestaard. Uiteindelijk verzwakte dit het ooit zo machtige verbond dusdanig dat andere spelers in staat waren de Hanze naar hun hand te zetten. Verlies van vrijheid en verarming waren het gevolg.
Eeuwen van verdeeldheid en oorlogen dreven de steden uit elkaar. Lange tijd leek het IJzeren Gordijn een definitieve, onontkoombare scheiding. Wat zou anno 2019 een Poolse stad nog gemeen kunnen hebben met een Nederlandse stad, of een Duitse, Letse of Estse?
Een onzichtbare band die nog steeds verbindt
Reizend door de Hanzesteden van Noord-Europa verbaas je in de eerste plaats over de pracht. Wat een juwelen! Stuk voor stuk! De glorie van de Hanze werd uitgedrukt in steen. Maar onbewust voel je het… Als je rondloopt in het schitterende Gdansk, Lübeck, Riga of Tallinn voel je dat oude banden nog bestaan. In al hun Poolse, Duitse Letse of Estse verscheidenheid voel je een oude, onzichtbare band die ons verbindt. Ondanks oorlog en IJzeren Gordijn voel je je er onmiddellijk THUIS.
Ooit waren al deze steden goede vrienden, die omwille van hun wederzijdse belang voor elkaar opkwamen. De Hanze! Anno 2019 zijn het opnieuw vrienden. Het project Europa is al heel oud. Old habits die hard!
Volg ons