Duitsers in den vreemde

Door reisleidster Domitilla | 23-02-2021

Het is al weer een paar maanden geleden dat ik voor het laatst met SRC-gasten op pad was. Begin september reisde ik met gasten naar Noordoost-Duitsland: mijn eerste reis in het coronatijdperk, dus met mondkapjes en anderhalve meter afstand van elkaar. Gelukkig zijn de Duitsers erg goed georganiseerd en nemen ze de hele situatie uiterst serieus, wat vertrouwen schept in het uitvoeren van een reis.

Wolgakinderen

Maar sindsdien is er ook voor mij als reisleider geen sprake van reizen. Ik kan alleen maar lezen over mooie bestemmingen en andere volken. Iets wat ik overigens altijd al met veel plezier doe. Eén boek waar ik afgelopen winter enorm van genoten heb is Wolgakinderen van de Russische schrijfster Guzel Jachina. In 2015 was zij dé literaire sensatie van Rusland met haar boek Zulajka opent haar ogen. En omdat ik zo van dat boek had genoten, was het heel logisch het nieuwe boek ‘Wolgakinderen’ ook te willen lezen. Deze roman vertelt het verhaal van een afgesloten samenleving van Duitse kolonisten in de steppe langs de Wolga. Het laat een sprookjesachtige wereld zien tegen de achtergrond van de Russische revolutie, de hongersnood, de Stalin-terreur en de deportatie van de Wolga-Duitsers.

Tsarina Catharina de Grote, die overigens zelf van oorsprong uit het Duitse Stettin kwam, liet vanaf 1763 na de verovering van het zuidelijke Oekraïne en het Wolgagebied deze streken door kolonisten bevolken. Een deel van deze kolonisten bestond uit Kozakken. Maar een groot deel van de nieuwe bevolking werd gevormd door arme boeren uit de Duitse landen, en dan met name uit Hessen en de Pfalz. Zij vormden aparte gemeenschappen met grote bestuurlijke, religieuze en economische vrijheden. Dit in tegenstelling tot de Russische boeren die gewoonlijk lijfeigen waren en geen rechten en bezittingen hadden. Men schat dat er uiteindelijk in 1900 ongeveer 400.000 Wolga-Duitsers in zo’n 200 dorpen woonden. Zij spraken hun eigen taal en stonden bekend als harde werkers. In 1924 werd hen toegestaan een eigen ‘Wolga-Duitse Autonome Socialistische Sovjetrepubliek’ op te richten, met de vrijheid hun taal te gebruiken.

Monument voor de Wolga-Duitsers in Hessen

Wolgakinderen van Guzel Jachina

Wolga-Duitsers

Duitsers in Oezbekistan

De geschiedenis laat echter zien dat de Wolga-Duitsers een zwaar lot tegemoet zijn gegaan. Velen werden in de Stalin tijd gedeporteerd naar Siberië en Kazachstan en velen kwamen om. Tijdens mijn reizen kom ik vaker verhalen over ‘Duitsers in den vreemde’ tegen. Zo was ik uiterst verbaasd te horen over een groep Duitse kolonisten, in dit geval Mennonieten, die zich net buiten het islamitische Khiva, in Oezbekistan vestigden. Deze ommuurde stad is als uit een 1.001-nacht sprookje en ligt aan de oude zijderoute midden in de woestijn.

Maar verhalen als deze, over Duitsers in den vreemde, die zich af spelen in landen als Oezbekistan en Rusland zijn wellicht voorlopig vooral interessant om over te lezen, totdat we er weer heen kunnen reizen. Dan vertel ik u alles. Tot die tijd kunnen we de Duitsers in hun eigen land bezoeken. SRC Reizen heeft voor de komende zomer een nieuwe brochure met maar liefst 21 busreizen naar Duitsland voor u klaar liggen. Ook niet verkeerd zou ik zeggen.