De dierentuin van Warschau
Tijdens onze nieuwe reis Warschau en Krakau gaat u volop genieten van de prachtige paleizen, de mooi aangelegde parken en de kunst die ooit het eigendom was van de rijke adel van Polen. Sommige van hen waren zelfs rijker dan de Poolse koning!
Eigenbelang ging bij een aantal van hen voor het landsbelang in periodes dat Polen klem zat tussen het Pruisische, Russische en Habsburgse rijk. Tijdens de stadswandelingen en eventueel in de vrije tijd zullen mijn collega’s en ik hier meer dan voldoende aandacht aan besteden.
De Tweede Wereldoorlog
Omdat ik al vaker in Warschau ben geweest, staan de highlights niet echt meer op mijn to do-lijstje. Bij mijn volgende bezoek wil ik eigenlijk iets anders bezoeken en dat is de dierentuin. Nu zie ik u al denken, Frits, heb je nou niks beters te doen dan een dierentuin in Warschau te bezoeken? Dat kan je toch ook gewoon in Nederland doen? Dat klopt helemaal, maar deze dierentuin heeft een hele bijzondere rol gespeeld in de Tweede Wereldoorlog. Als er één land is dat in de WOII geleden heeft onder de Duitse bezetting dan is het wel Polen. De stad Warschau staat haast wel symbool voor het verzet tegen de nazi’s. Dat blijkt wel uit de opstand in het getto van Warschau in 1943, maar ook uit de opstand van (geheel) Warschau in 1944.
Jan en Antonina Żabiński
Net als in de tijd van de adel had je in deze periode mensen die aan hun eigenbelang dachten, maar gelukkig had je veel meer Polen die aan het belang van anderen dachten en dan met name ook aan de joodse bevolking van Warschau. Twee mensen die zich inzetten voor het redden van de joden waren Jan en Antonina Żabiński. Hij was directeur van de in 1928 geopende dierentuin en zijn vrouw Antonina was meer dan zijn rechterhand in deze functie. Er werd van haar wel gezegd dat zij als geen ander de dieren begreep en daar ook naar handelde.
Hoe openlijker, hoe minder verdacht
Aan het begin van de oorlog hadden de Duitsers, onder het mom van bescherming, een groot aantal dieren meegenomen naar de dierentuin van Berlijn: feitelijk was dit gewoon pure diefstal. Wel moet gezegd worden dat deze gestolen dieren beter af waren dan de dieren die achterbleven. De bombardementen die kort daarop volgden hebben veel van de dierentuindieren het leven gekost. Dieren waren er dus niet veel meer in de oorlog, maar Jan en Antonina bleven tijdens de oorlogsjaren wel wonen in hun villa in de dierentuin. Jan ging in het ondergrondse verzet en in die functie heeft hij samen met anderen joden kunnen redden.
De meeste van deze gevluchte joden werden tijdelijk ondergebracht in hun villa, maar ook in de vroegere dierenverblijven. Het was Antonina die er voor zorgde dat al deze mensen te eten kregen en zich zo ‘normaal’ mogelijk gedroegen. Het motto van Jan en Antonina was ‘hoe openlijker, hoe minder verdacht’. Simpel gezegd, maar het getuigde wel van ware heldenmoed, want hoewel de dierentuin geen dieren meer had, was het toch een geliefde plek voor de Duitsers om hier op gezette tijden te wandelen. Voor mij zijn Jan en Antonina echte helden en heel graag wil ik dan ook de plek bezoeken waar zij zonder eigenbelang voor anderen gezorgd hebben.
Tip: lees het boek of bekijk de film
Het volledige verhaal van Jan en Antonina kunt u lezen in het boek Antonina's Dierentuin, geschreven door Diane Ackerman. De schrijfster baseerde haar verhaal op de archieven en dagboeken van Antonina. Een andere aanrader is de prachtige verfilming van het boek: The Zookeeper's Wife.
Volg ons