Boekentip – Het einde van de rode mens
Met alle protesten die er momenteel gaande zijn in Wit-Rusland moest ik weer denken aan het boek 'Het einde van de Rode Mens' van de Wit-Russische journaliste Svetlana Alexijevitsj dat ik een aantal jaren geleden las. Ik woonde en werkte in Kiev, de hoofdstad van Oekraïne, toen daar in 2004 de Oranjerevolutie plaats vond. Met de beelden van de protesten in Minsk komen ook bij mij de herinneringen aan die tijd van spanning en hoop voor het volk in Oekraïne weer terug.
Wit-Rusland maakte natuurlijk ook deel uit van de Sovjet-Unie en wellicht is het daar nu ook tijd voor verandering. Helaas kon door de corona-epidemie ook de SRC-reis "Van Oostzee naar Zwarte Zee", waar ook Wit-Rusland werd aangedaan, dit jaar niet door gaan. Maar thuis kunnen we blijven reizen door te lezen. Soms kunnen we ontsnappen door het lezen van prachtige romans, soms is het interessant om over de geschiedenis te lezen, zoals in het boek 'Het einde van de Rode Mens'.
Al in november 2016 schreef ik voor SRC een blog over dit boek, dat u hieronder kunt lezen. Mijn enthousiasme is nog onveranderd.
De geïnterviewden waren nog Sovjetmensen
Een van de meest indrukwekkende boeken die ik het afgelopen jaar las is een boek getiteld ‘Het einde van de rode mens’ van de Wit-Russische auteur en onderzoeksjournaliste Svetlana Alexijevitsj. Ik ben zeker niet de enige die onder de indruk was, als je kijkt hoeveel prijzen zij voor dit boek heeft ontvangen, zoals de Nobelprijs voor literatuur in 2015. Door middel van interviews, die ze afnam tussen 1991 en 2012, laat ze honderden stemmen horen uit het Rusland van die jaren. Deze stemmen vertellen over wie zij waren in de Sovjet-Unie en wat ze ervoeren toen de Sovjet-Unie ineens over bleek te zijn en men opeens naar een nieuwe identiteit op zoek moest. Alexijevitsj laat de stem van het individu horen. Rauw, puur, afschuwelijk maar ook vol liefde. Al deze stemmen samen vormen een collectief van een tijdsperiode. De geïnterviewden waren nog Sovjetmensen. Men was doordrenkt van een socialistisch en veelal communistisch ideaal. De emotie spat van de pagina’s af.
Zwarte lijst
Alexijevitsj heeft zelf haar eigen land, Wit-Rusland, een paar jaar moeten verlaten. Haar boeken staan op de ‘zwarte lijst’ en zijn er dus niet verkrijgbaar, omdat het beeld dat zij schept de autoriteiten niet beviel. Ik vroeg aan een Russische vriendin of ze dit boek had gelezen. Zij antwoordde dat ze het boek niet hoefde te lezen, omdat zij in die tijd leefde en ze dus maar al te goed wist hoe het was… Daarvoor had ze dit boek niet nodig!
Laat de periode vanaf 1991 net de periode zijn dat ik voor het eerst in Rusland kwam en er vele malen naar terugkeerde. Het is onthutsend de verhalen, zoals opgetekend door Alexijevitsj, te lezen en terug te denken aan hoe ik daar destijds als jonge studente rondliep. Er was chaos, een nieuwe vrijheid, angst en armoede, maar ook hoop. Voor mij was het een intrigerende en spannende periode die ik vol nieuwsgierigheid naar wie nu die Russen waren en wat Rusland was, beleefde. Maar Rusland moest zichzelf nog ontdekken.
Het begin en het einde van de rode mens
Er is veel veranderd in Rusland sinds 1991. Tegenwoordig heeft men het oneerbiedig over de ‘Sovjetsukkel’, omdat sommigen terugverlangen naar dat communistische verleden. Toen had men misschien niet veel, maar wel allemaal hetzelfde. Nu is het ‘ieder voor zich’ en niet iedereen is daar even goed in.
Als ik met mijn SRC-groepen in Rusland op reis ben, probeer ik een genuanceerd beeld te laten zien van het huidige Rusland en de Russen. Vaak hoor ik van onze gasten dat ze vinden dat Russen zo nors lijken. Ik nodig u uit dit boek te lezen waar u naar mijn mening niet omheen kunt als u het Rusland van nu met zijn 145 miljoen onderdanen wilt begrijpen. En juist door er zelf rond te reizen, te praten met de inwoners van dit prachtige land, ontdekken we dat we als mens meer gelijk zijn dan we soms denken.
In 2017 is het precies 100 jaar geleden dat de Russische revolutie plaats vond. Eerst in februari en daarna in oktober. We zouden dat het begin van de rode mens kunnen noemen, hoewel de vorming ervan natuurlijk al vele jaren daarvoor gaande was. We kunnen deze 100 jaar niet zomaar vergeten. Het zit in het land en vooral in de geschiedenis, maar de mensen zijn meer dan dat.
U kunt het boek 'Het einde van de rode mens' bestellen bij uw lokale boekhandel of via bol.com
Volg ons