Beethoven. Natuurlijk! Beethoven!

Een paar maanden geleden was de schok van de Russische invasie van de Oekraïne nog vers. De Oekraïeners worstelden toen nog met de vraag: hoe stel je je teweer tegen zo’n cynische, brute tegenstander? De leden van het nationaal orkest van Oekraïne wisten hoe. Zij gingen de straat op om met muziek hun medeburgers een hart onder de riem te steken. En te laten horen dat ze geloofden dat uiteindelijk de menselijke waardigheid sterker is dan de menselijke bruutheid. En wat speelden ze? Beethoven. Natuurlijk! Beethoven!

Waarom de muziek van Beethoven?

Wat doet die muziek met ons dat we er telkens weer naar grijpen als we diep moeten grijpen? Waarom geen Mozart bijvoorbeeld? Dat was toch een genie dat zijn weerga niet kende of zal kennen? Mozarts genie lag erin dat hij met noten speelde. Hemelse vanzelfsprekendheid was zijn domein. Beethoven echter worstelde met noten. De menselijke worsteling was zijn domein. Vreugde. Diepe rouw. Woede om een verloren stuiver. Liefde en liefdesverdriet. Een kabbelend beekje. Alles wat maakt dat je mens bent. Zonder gêne durfde hij als eerste zijn eigen emoties centraal te stellen in zijn kunst.

Dat was niet altijd gemakkelijk. Naast een aangenaam mens kon Beethoven ook een onmogelijk mens zijn. Hem werd verdriet aangedaan en hij heeft het aangedaan. Kwam dat door die doofheid, die hem als een sluipmoordenaar bekroop? Een ramp voor iemand met zijn roeping. Wanhoop. Schaamte. Isolatie waren het gevolg. In zijn Heiligenstädter Testament beschrijft hij hoe het hem tot de rand van zelfmoord dreef. Maar dat zijn wil om muziek te schrijven hem ervan weerhield. Die negende symfonie, die die Oekraieners daar speelden in Kiev, is ooit geschreven door een gehavende dove man.

Is dat niet de reden dat we, als we diep moeten grijpen, we naar Beethoven grijpen? Omdat hij (hoewel diep gelovend in God) niemand anders dan de mens de schuld gaf van het menselijk falen? En dat hij ons wil zeggen dat uiteindelijk de oplossing voor het menselijk falen ook daar, bij die mens zelf, gezocht moet en kan worden? Net zoals hij vanuit het diepe diepe dal van zijn doofheid omhoog wist te klimmen naar de absolute top van de finale van zijn negende symfonie? Die diepe menselijkheid van zijn muziek, die je bij de eerste noot bij de keel grijpt en je pas bij de laatste loslaat, zorgt ervoor dat altijd als de mens iets te vieren of te rouwen heeft, de muziek van een gehavende dove man alles uitdrukt wat met woorden niet lukt.

Meer weten over Beethoven

Wilt u in de voetsporen van Beethoven door Europa reizen? Ga dan mee op reis naar Duitsland. Ik kan het u van harte aanbevelen!